Na terenie gminy znajdują się biocenozy o charakterze zbliżonym do naturalnych, miejsca proponowane do objęcia ochroną prawną. Proponuje się utworzenie rezerwatu przyrody Diabla Góra o powierzchni 26 ha. Rezerwat posiada już kompletną dokumentację, która jest złożona w Ministerstwie Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa.

Diabla Góra osiąga wysokość 383m n.p.m. i stanowi doskonały punkt widokowy. Jest zbudowana z triasowych, częściowo zdolomityzowanych, płytowych wapieni falistych. Interesującym zjawiskiem jest występowanie obok siebie wzgórz węglanowych i form wydmowych, co jest typowe dla Wyżyny Krakowsko - Częstochowskiej, ale rzadkie dla Wyżyny Śląskiej. Zaobserwować tu można duże urozmaicenie rzeźby terenu, znaczne zróżnicowanie wysokości, strome stoki, wzgórza oraz dobrze zachowaną jaskinię. Szata roślinna charakteryzuje się występowaniem zbiorowisk leśnych – buczyny, świeżego boru sosnowego. Spotyka się tu stare  150 – 200-letnie drzewa. Na całym obszarze występuje wiele gatunków chronionych i rzadkich. Rosną tu storczyki, głównie buławniki, kruszczyk szerokolistny, żłobik koralowy, czosnek skalny. 

Część powierzchni gminy zajmuje otulina Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych (część południowo – wschodnia). Obok fragment mapki "Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych w granicach dawnego woj. katowickiego". 

Dla doliny Sztoły i jej najbliższego otoczenia proponuje się utworzenie zespołu przyrodniczo - krajobrazowego (powierzchnia ok. 500 ha). Największym walorem proponowanego obszaru chronionego jest piękno samej rzeki, która nie uregulowana płynie tworząc malownicze meandry, zakola. Koryto rzeki charakteryzuje się zmienną szerokością oraz głębokością, w jednych miejscach przepływ wody jest szybki, w innych wolny i leniwy, tworzą się rozlewiska, zabagnienia. Woda płynąca Sztołą jest czysta, o czym świadczą żyjące w niej pstrągi. Dolina Sztoły i jej najbliższe otoczenie stanowi miejsce występowania rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Z gatunków chronionych stwierdzono: wawrzynka wilczełyko, kruszczyka szerokolistnego, buławnika czerwonego, pomocnika baldaszkowatego, konwalię majową, kruszynę pospolitą. W dniu 18 września 1996 r. Uchwałą Nr XIX/161/96 Rada Miejska w Bukownie wprowadziła ochronę indywidualną „Doliny rzeki Stoły wraz ze strefą ochronną”.

Na wniosek Komisji Ochrony Środowiska tutejszej Rady prowadzi się aktualnie prace nad objęciem ochroną w drodze pomników przyrody kilku wiekowych drzew (jesion przy ul. Wodąca i klony w okolicy ulicy Wygiełza). Do projektowanych użytków ekologicznych (lista wojewódzkiego konserwatora przyrody) należy między innymi stanowisko jałowca pospolitego  - „Jałowce” w granicy gmin Jaworzna i Bukowna.

  Obszar gminy pomimo rozwoju przemysłu nie stracił charakteru rekreacyjnego między innymi dzięki dużej powierzchni lasów sosnowych i bukowych, malowniczym zakolom rzeki Sztoły. Atrakcyjne miejsca pod względem przyrodniczym można poznać korzystając ze „Ścieżek dydaktycznych po terenach rekultywowanych Kopalni Piasku „Szczakowa” S.A.” lub ze „Ścieżek rowerowych - rejon Olkusz” lub też korzystając z turystycznych szlaków pieszych – niebieskiego i żółtego.